New gas cylinder देशभरातील नागरिकांसाठी आणखी एक आर्थिक धक्का देणारी बातमी समोर आली आहे. केंद्र सरकारने 22 डिसेंबर 2024 पासून घरगुती एलपीजी गॅस सिलिंडरच्या दरांमध्ये वाढ करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे सर्वसामान्य कुटुंबांच्या दैनंदिन खर्चात वाढ होणार असून, आधीच महागाईने त्रस्त असलेल्या जनतेवर आणखी एक आर्थिक बोजा पडणार आहे.
नवीन दरवाढीनुसार, 14.2 किलोच्या घरगुती गॅस सिलिंडरची किंमत 25 रुपयांनी वाढवून 950 रुपये करण्यात आली आहे. मात्र, व्यावसायिक वापरासाठी असणाऱ्या 19 किलोच्या सिलिंडरच्या किंमतीत 25 रुपयांची कपात करून ते 1600 रुपयांवर आणले आहे. या निर्णयामागील सरकारची भूमिका स्पष्ट करताना पेट्रोलियम मंत्रालयाने सांगितले की, आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किमतीत झालेली वाढ आणि डॉलरच्या तुलनेत रुपयाचे झालेले अवमूल्यन ही दरवाढीची प्रमुख कारणे आहेत.
या दरवाढीचा सर्वाधिक फटका ग्रामीण भागातील आणि शहरी मध्यमवर्गीय कुटुंबांना बसणार आहे. आधीच महागाईने त्रस्त असलेल्या गृहिणींच्या स्वयंपाकघरातील खर्च आणखी वाढणार आहे. पुण्यातील गृहिणी मीनाक्षी देशमुख यांनी व्यक्त केलेली प्रतिक्रिया अनेक कुटुंबांच्या भावना व्यक्त करते. त्या म्हणतात, “दररोजच्या जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमती वाढत असताना आता गॅस सिलिंडरच्या दरवाढीने कुटुंबाचे बजेट आणखी बिघडणार आहे. सरकारने यावर तातडीने उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.”
दुसरीकडे, व्यावसायिक क्षेत्राला मात्र या निर्णयामुळे दिलासा मिळाला आहे. व्यावसायिक सिलिंडरच्या किमतीत झालेल्या कपातीमुळे हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स आणि छोट्या उद्योगांना थोडासा आर्थिक दिलासा मिळणार आहे. रेस्टॉरंट मालक अजित पाटील यांच्या मते, “व्यावसायिक सिलिंडरच्या किमतीतील घट ही स्वागतार्ह आहे. यामुळे व्यवसायावरील खर्च काही प्रमाणात कमी होईल.”
वाढत्या दरांमुळे अनेक कुटुंबे पर्यायी ऊर्जास्रोतांकडे वळत आहेत. सोलर कुकर, बायोगॅस आणि इलेक्ट्रिक स्टोव्ह यांसारख्या पर्यायांचा विचार करू लागली आहेत. मात्र, या पर्यायांची सुरुवातीची किंमत जास्त असल्याने सर्वसामान्य कुटुंबांना ते परवडणारे नाहीत. त्यामुळे बहुतांश कुटुंबांना गॅस सिलिंडरवरच अवलंबून राहावे लागणार आहे.
सरकारने जरी सबसिडी योजना सुरू ठेवली असली, तरी त्याचा फायदा मर्यादित कुटुंबांनाच मिळतो. अनेक मध्यमवर्गीय कुटुंबे या सबसिडीपासून वंचित राहतात. त्यामुळे त्यांना संपूर्ण दरवाढीचा भार सोसावा लागतो. याशिवाय, ग्रामीण भागात अनेकदा गॅस एजन्सींकडून वेळेवर सिलिंडर पुरवठा न होणे, अनावश्यक वाहतूक खर्च आकारणे यांसारख्या समस्यांना सामोरे जावे लागते.
आर्थिक तज्ज्ञांच्या मते, आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील अस्थिर परिस्थिती लक्षात घेता, येत्या काळात गॅस सिलिंडरच्या किमतीत आणखी वाढ होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. त्यामुळे सामान्य नागरिकांनी काटकसरीने गॅस वापर करणे आणि शक्य असल्यास पर्यायी ऊर्जास्रोतांचा वापर करणे गरजेचे आहे.
नागरिकांनी गॅस सिलिंडरच्या नवीन दरांची माहिती घेण्यासाठी त्यांच्या स्थानिक गॅस वितरकाशी संपर्क साधावा किंवा संबंधित वेबसाइटला भेट द्यावी. तसेच, गॅस बचतीसाठी काही महत्त्वाचे उपाय अवलंबता येतील. उदाहरणार्थ, प्रेशर कुकरचा वापर करणे, भाज्या चिरताना झाकण ठेवणे, गरजेपेक्षा जास्त पाणी न वापरणे इत्यादी.
सध्याच्या परिस्थितीत सरकारने गॅस दरवाढीचा निर्णय पुनर्विचारात घेणे आवश्यक आहे. तसेच, सबसिडी योजनेचा विस्तार करून अधिकाधिक कुटुंबांना त्याचा लाभ मिळेल याची काळजी घेणे गरजेचे आहे. याशिवाय, पर्यायी ऊर्जास्रोतांच्या वापरास प्रोत्साहन देण्यासाठी विशेष अनुदान योजना राबवल्यास दीर्घकालीन दृष्टीने ते फायदेशीर ठरू शकेल.
