Increase in ST fares महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एमएसआरटीसी) १३ डिसेंबर २०२४ पासून प्रवासी तिकिटांमध्ये १०% भाडेवाढ जाहीर केली आहे. या निर्णयामुळे राज्यातील लाखो प्रवाशांना आर्थिक भार सहन करावा लागणार आहे. महामंडळाच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्याच्या उद्देशाने ही दरवाढ करण्यात आली असली, तरी सर्वसामान्य नागरिकांच्या खिशावर याचा परिणाम होणार आहे.
दरवाढीचे स्वरूप आणि व्याप्ती
एमएसआरटीसीने सर्व प्रकारच्या बसेसमध्ये एकसमान १०% दरवाढ केली आहे. शिवनेरी, शिवशाही, परिवर्तन आणि हिरकणी या सर्व बस सेवांमध्ये ही वाढ समाविष्ट आहे. उदाहरणार्थ, शिवनेरी बसचे भाडे ५०० रुपयांवरून ५५० रुपये झाले आहे, तर शिवशाही बसचे भाडे ३०० रुपयांवरून ३३० रुपये झाले आहे. साध्या परिवर्तन बसेसचे भाडे १०० रुपयांवरून ११० रुपये झाले असून, महिलांसाठी असलेल्या हिरकणी बसचे भाडे १५० रुपयांवरून १६५ रुपये झाले आहे.
आर्थिक परिणाम आणि महामंडळाचे उद्दिष्ट
महामंडळाचे सध्याचे दैनंदिन उत्पन्न २३-२४ कोटी रुपये आहे. या दरवाढीनंतर हे उत्पन्न ३० कोटी रुपयांपर्यंत वाढण्याची अपेक्षा आहे. यामुळे महामंडळाला मासिक ९५० ते १००० कोटी रुपयांचा महसूल मिळण्याची शक्यता आहे. ही वाढ महामंडळाच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा करण्यास मदत करेल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
प्रवाशांवरील परिणाम
या दरवाढीचा सर्वाधिक परिणाम नियमित प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांवर होणार आहे. विशेषतः:
१. विद्यार्थी वर्ग: शैक्षणिक संस्थांमध्ये जाणाऱ्या विद्यार्थ्यांना अतिरिक्त खर्च करावा लागणार आहे.
२. नोकरदार वर्ग: दररोज कामासाठी प्रवास करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांच्या मासिक खर्चात वाढ होणार आहे.
३. कुटुंब प्रवास: कौटुंबिक प्रवासासाठी जास्त खर्च करावा लागणार आहे.
४. पर्यटक आणि भाविक: देवदर्शन आणि पर्यटनासाठी प्रवास करणाऱ्यांना अतिरिक्त खर्च सहन करावा लागणार आहे.
सवलतींचे संरक्षण
दरवाढीच्या निर्णयात काही महत्त्वाच्या सवलती कायम ठेवण्यात आल्या आहेत:
१. विद्यार्थी प्रवास सवलत: शैक्षणिक प्रवासासाठी असलेल्या विशेष सवलती कायम राहणार आहेत.
२. ज्येष्ठ नागरिक सवलत: वयोवृद्ध नागरिकांना मिळणारी प्रवास सवलत पूर्वीप्रमाणेच चालू राहील.
३. मासिक पास धारक: नियमित प्रवाशांसाठी असलेल्या मासिक पास योजनेतील सवलती कायम राहतील.
दरवाढीची आवश्यकता आणि पार्श्वभूमी
महामंडळाच्या वाढत्या आर्थिक ताणामुळे ही दरवाढ करणे आवश्यक होते. इंधन दरवाढ, देखभाल खर्च, कर्मचारी वेतन यांसारख्या खर्चात झालेली वाढ भरून काढण्यासाठी ही दरवाढ महत्त्वाची मानली जात आहे. सध्या ही दरवाढ हंगामी स्वरूपाची असून, भविष्यात परिस्थितीनुसार याचा पुनर्विचार केला जाऊ शकतो.
प्रवासी प्रतिक्रिया आणि अपेक्षा
दरवाढीच्या निर्णयाला विविध स्तरांतून प्रतिक्रिया मिळत आहेत. विशेषतः नियमित प्रवासी वर्गाकडून नाराजी व्यक्त होत आहे. मात्र, सेवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा व्हावी अशी अपेक्षाही व्यक्त केली जात आहे. प्रवाशांची अपेक्षा आहे की:
१. बसेसची वेळापत्रके अधिक नियमित व्हावीत. २. बसेसची स्वच्छता आणि देखभाल योग्य प्रकारे व्हावी. ३. प्रवासी सुविधांमध्ये वाढ व्हावी. ४. कर्मचाऱ्यांचे वर्तन अधिक सौजन्यपूर्ण असावे.
एमएसआरटीसीची ही दरवाढ महामंडळाच्या आर्थिक स्थितीसाठी महत्त्वाची असली, तरी सर्वसामान्य प्रवाशांवर याचा बोजा पडणार आहे. विशेषतः महागाईच्या काळात ही वाढ प्रवाशांच्या खिशावर अतिरिक्त ताण आणणारी ठरणार आहे. तथापि, महत्त्वाच्या सवलती कायम ठेवल्याने काही प्रमाणात दिलासा मिळाला आहे. महामंडळाने या वाढीव उत्पन्नातून सेवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा करण्याची गरज आहे, जेणेकरून प्रवाशांना त्यांच्या पैशांची योग्य किंमत मिळेल.