PM’s weekly cash देशातील सर्वात महत्त्वाच्या कल्याणकारी योजनांपैकी एक म्हणून ओळखली जाते. 2019 मध्ये सुरू झालेल्या या योजनेने आजपर्यंत देशभरातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणला आहे. या योजनेची व्याप्ती आणि प्रभाव दिवसेंदिवस वाढत असून, आता 19व्या हप्त्याची घोषणा होत असताना, पुन्हा एकदा शेतकरी वर्गात आशेचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
योजनेचे स्वरूप आणि कार्यपद्धती अत्यंत सोपी आणि पारदर्शक आहे. या अंतर्गत पात्र शेतकऱ्यांना वार्षिक 6,000 रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाते. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये, प्रत्येकी 2,000 रुपये, थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते. डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) पद्धतीमुळे मध्यस्थांची गरज संपुष्टात आली असून, शेतकऱ्यांना त्यांच्या हक्काचे पैसे थेट मिळत आहेत.
आतापर्यंत 18 हप्ते यशस्वीरित्या वितरित करण्यात आले असून, 19व्या हप्त्याची प्रतीक्षा सुरू आहे. विशेष म्हणजे डिसेंबर 2024 च्या पहिल्या आठवड्यात हा हप्ता शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. मात्र, याबाबत अद्याप सरकारकडून कोणतीही अधिकृत घोषणा करण्यात आलेली नाही.
योजनेची एक महत्त्वाची वैशिष्ट्य म्हणजे कुटुंबातील फक्त एकाच व्यक्तीला याचा लाभ घेता येतो. जरी एका कुटुंबात अनेक सदस्य शेती करत असले, तरी सरकारी नियमांनुसार लाभ एकाच व्यक्तीपुरता मर्यादित आहे. यामागचा उद्देश जास्तीत जास्त कुटुंबांपर्यंत योजनेचा लाभ पोहोचवणे हा आहे.
19व्या हप्त्याच्या संदर्भात एक महत्त्वाची बाब म्हणजे ज्या शेतकऱ्यांचे eKYC अपडेट नाही किंवा आधार लिंकिंग पूर्ण झालेले नाही, त्यांना या हप्त्यापासून वंचित राहावे लागू शकते. मात्र, अशा शेतकऱ्यांसाठी एक चांगली बातमी आहे. जर ते लवकरात लवकर आवश्यक ती कागदपत्रे अपडेट करतील, तर त्यांना पुढील हप्त्यात दोन हप्त्यांची एकत्रित रक्कम म्हणजेच 4,000 रुपये मिळू शकतात.
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना pmkisan.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन नोंदणी करावी लागते. तसेच आपले नाव लाभार्थी यादीत आहे की नाही हे तपासता येते. कोणत्याही तांत्रिक अडचणी किंवा प्रश्नांसाठी शेतकरी टोल फ्री क्रमांक 155261 किंवा 1800115528 वर संपर्क साधू शकतात. तसेच [email protected] या ईमेल आयडीवरही संपर्क साधता येतो.
योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे देशभरातील सुमारे 9 कोटी शेतकरी कुटुंबांना लाभ मिळत आहे. मात्र, गेल्या हप्त्यात काही तांत्रिक कारणांमुळे सुमारे 3 कोटी शेतकरी लाभापासून वंचित राहिले. या शेतकऱ्यांनी आपली कागदपत्रे अपडेट करणे आवश्यक आहे.
पीएम किसान योजनेचा हप्ता वितरणाचे वेळापत्रक ठराविक आहे. पहिला हप्ता एप्रिल-जुलै दरम्यान, दुसरा हप्ता ऑगस्ट-नोव्हेंबर दरम्यान आणि तिसरा हप्ता डिसेंबर-मार्च या कालावधीत दिला जातो. या नियमित वेळापत्रकामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या आर्थिक नियोजनात मदत होते.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना केवळ आर्थिक मदतच मिळत नाही, तर त्यांना बँकिंग व्यवहारांशी जोडले जात आहे. डिजिटल पेमेंट सिस्टमचा वापर वाढत असून, आर्थिक समावेशनाला चालना मिळत आहे. शिवाय, या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना बियाणे, खते यांसारख्या शेती निविष्ठांसाठी थोडीफार मदत होत आहे.
विशेष म्हणजे 2024 मध्ये होणाऱ्या विधानसभा निवडणुकांच्या पार्श्वभूमीवर सरकार एकाच वेळी दोन हप्ते देण्याचा निर्णय घेऊ शकते, असा अंदाज व्यक्त केला जात आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळू शकतो.
थोडक्यात, पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही भारतीय शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची आर्थिक मदत योजना ठरली आहे. या योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना नियमित उत्पन्नाचा एक स्त्रोत मिळाला असून, त्यांच्या आर्थिक स्थैर्याला हातभार लागला आहे. योजनेची पारदर्शक अंमलबजावणी आणि डिजिटल पेमेंट सिस्टमचा वापर यामुळे भ्रष्टाचार रोखण्यास मदत झाली आहे.
