Goat Farming ग्रामीण भागात शेतीला जोडून विविध पूरक व्यवसाय केले जातात, त्यापैकी शेळीपालन हा एक महत्त्वपूर्ण व फायदेशीर व्यवसाय आहे. सध्याच्या बदलत्या हवामानामुळे शेतीतील उत्पन्नाची अनिश्चितता वाढत चालली आहे.
अशा परिस्थितीत शेळीपालन व्यवसाय शेतकऱ्यांसाठी आर्थिक स्थैर्य प्रदान करणारा ठरू शकतो. या लेखात आपण शेळीपालन व्यवसायाची सविस्तर माहिती, त्यासाठी आवश्यक असलेली गुंतवणूक, सरकारी योजना आणि व्यवसायाची व्यवहार्यता याविषयी जाणून घेणार आहोत.
शेळीपालन व्यवसायाची वैशिष्ट्ये: शेळीपालन हा अल्प भांडवली गुंतवणुकीत सुरू करता येणारा व्यवसाय आहे. शेळ्या या लवकर प्रजनन क्षम होतात आणि वर्षातून दोनदा पिल्ले देतात. त्यामुळे व्यवसायाची वाढ झपाट्याने होते.
Also Read:
शेतकऱ्यांना दरमहा मिळणार 10,000 हजार रुपये, असा घ्या योजनेचा लाभ Farmers advantage scheme
शेळीचे मांस, दूध आणि केस यांना बाजारात चांगली मागणी असते. शिवाय, शेळ्यांचे शेण हे उत्तम सेंद्रिय खत म्हणून वापरता येते. या व्यवसायात दररोजच्या देखभालीसाठी जास्त मनुष्यबळ लागत नाही, त्यामुळे कुटुंबातील सदस्यांच्या मदतीने हा व्यवसाय सहज चालवता येतो.
आर्थिक गुंतवणूक आणि सरकारी मदत: शेळीपालन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी प्राथमिक भांडवलाची गरज असते. मात्र, सरकारने या व्यवसायासाठी विशेष कर्ज योजना उपलब्ध करून दिल्या आहेत.
नाबार्डमार्फत 15 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज मिळू शकते. हे कर्ज 15 वर्षांच्या दीर्घ मुदतीसाठी मिळते, ज्यामुळे कर्जाची परतफेड सुलभ होते. कर्ज मिळवण्यासाठी जिल्हा पशुसंवर्धन विभागाकडून प्रकल्प अहवाल तयार करून घ्यावा लागतो. या अहवालासह बँकेत अर्ज केल्यानंतर, बँक कागदपत्रांची छाननी करून कर्ज मंजूर करते.
Also Read:
जिओची बंपर ऑफर! फक्त ₹149 रुपयांमध्ये मध्ये मोफत इंटरनेट आणि कॉलिंग मिळवा Jio’s bumper offer
पायाभूत सुविधांची आवश्यकता: शेळीपालनासाठी योग्य जागेची निवड महत्त्वाची असते. प्रति शेळी 12 चौरस फूट जागेची आवश्यकता असते. 20 शेळ्यांसाठी 240 चौरस फूट, तर शेळीच्या पिल्लांसाठी प्रत्येकी 8 चौरस फूट जागा लागते. 40 शेळ्यांच्या व्यवसायासाठी किमान 320 चौरस फूट जागा आवश्यक असते. एकूण मिळून साधारणपणे 575 चौरस फूट जागा शेळीपालन व्यवसायासाठी लागते. शेळ्यांच्या निवाऱ्याच्या बांधकामासाठी प्रति चौरस फूट 200 रुपये खर्च अपेक्षित आहे.
व्यवसाय व्यवस्थापन: शेळीपालन व्यवसायात यशस्वी होण्यासाठी काही महत्त्वाच्या बाबींकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे. शेळ्यांच्या आरोग्याची नियमित तपासणी, लसीकरण आणि जंतनाशक औषधांचा वापर वेळेवर करणे महत्त्वाचे आहे. शेळ्यांना पोषक आहार देणे, स्वच्छ पाणी पुरवठा करणे आणि त्यांच्या निवाऱ्याची स्वच्छता राखणे या गोष्टी नियमितपणे कराव्या लागतात. चराईसाठी योग्य जागेची निवड करणे आणि हंगामानुसार शेळ्यांच्या आहारात बदल करणे आवश्यक असते.
बाजारपेठ आणि विपणन: शेळीपालन व्यवसायातील उत्पादनांना बाजारात चांगली मागणी आहे. शेळीचे मांस हे प्रथिनयुक्त असल्याने त्याला मोठी मागणी असते. शेळीचे दूध पचायला हलके असते आणि अनेक आरोग्यदायी गुणधर्म असल्याने त्याचीही मागणी वाढत आहे. शेळीच्या केसापासून विविध उत्पादने बनवली जातात. या सर्व उत्पादनांची विक्री स्थानिक बाजारपेठेत तसेच शहरी भागातही करता येते.
आर्थिक लाभ आणि परतावा: शेळीपालन व्यवसायातून नियमित उत्पन्न मिळू शकते. एका शेळीपासून वर्षाला दोन पिल्ले मिळतात, जी 6-8 महिन्यांत विक्रीयोग्य होतात. शेळीचे दूध रोज विकून नियमित उत्पन्न मिळते. शेळीच्या शेणाची विक्री सेंद्रिय खत म्हणून करता येते. योग्य व्यवस्थापन केल्यास या व्यवसायातून चांगला नफा मिळू शकतो आणि कर्जाची परतफेड सहज शक्य होते.
शेळीपालन हा शेतीला पूरक असा फायदेशीर व्यवसाय आहे. कमी गुंतवणुकीत सुरू करता येणारा हा व्यवसाय ग्रामीण भागातील रोजगार निर्मितीसाठी उपयुक्त ठरू शकतो. सरकारी योजनांच्या माध्यमातून मिळणारे कर्ज आणि इतर सुविधा यामुळे हा व्यवसाय सुरू करणे सोपे झाले आहे. योग्य नियोजन आणि व्यवस्थापन केल्यास शेळीपालन व्यवसायातून चांगले उत्पन्न मिळवता येते. इच्छुक व्यक्तींनी जिल्हा पशुसंवर्धन विभाग किंवा नाबार्डच्या कार्यालयात संपर्क साधून अधिक माहिती घेऊन हा व्यवसाय सुरू करावा.
